Ne zaman uyuyacaksınız ve ne zaman uyanacaksınız? Karnınız ne zaman acıkacak? Tüm bu soruların cevabı sirkadiyen ritim adıyla ifade edilen döngüsel süreçte yatar. Sirkadiyen ritim, gün içindeki biyolojik programınızı belirleyen bir süreçtir. Circa kelimesinden türeyen bu kavram, beynin arka planında 24 saat çalışan bir iç saattir. Haftalık Günlük sitemizde hazırladığımız sirkadiyen ritim nedir rehberimize göz atarak konu hakkında detaylı bilgi alabilirsiniz.
İçindekiler
Sirkadiyen ritimler, beynin hipotalamus bölgesinde bulunan suprachiasmatic nükleus diye tanımlanan bir grup nöron olan bir ana saat aracılığıyla yönlendirilir. Bu ana saat, çevreden gelen ipuçlarını vücut için direktiflere çevirir. Örneğin, gözlerdeki reseptörler karanlığı algılar ve bu sinyali suprachiasmatik çekirdeğe iletir, bu da uyku hormonu olan melatonin üretimini uyarır.
Hayatın devamını sürdüren sirkadiyen ritim fiziksel, zihinsel ve davranışsal değişiklik yaratır; bir organizmanın ortamında öncelikle ışık ve karanlık ile tepkimeye girerler. Beynimiz içinde bulunduğumuz mekansal ortama göre sinyaller alır ve belirli hormonları aktive eder. Vücut sıcaklığını değiştirir, uyarmak veya uyutmak için metabolizmamızı düzenler. Dolayısıyla gün içindeki biyolojik etkinlikleri düzenleyen sirkadyen ritmin ta kendisidir.
Hayır, ikisi farklıdır ancak biri diğerini içerir. Biyolojik zaman, organizmaların metabolik işlemlerini düzenleyen doğal bir zamanlamadır. Sirkadiyen ritmi oluşturan ise biyolojik saatin kendisidir. Dolayısıyla bu konuda sirkadiyen ritmin açığa çıkmasını sağlayan biyolojik saatlerdir.
Sirkadiyen ritim, canlıların çevrelerindeki değişimlere hazırlanmasına olanak tanıyan bir süreçtir. Tüm canlılar için evrimsel gelişim dönemlerinden günümüze kadar önemli bir role sahip olmuştur. Günlük davranışsal ve zihinsel değişimlerin mimari olan bu süreç, biyolojik gereksinimlerin karşılanmasına hizmet eder.
Vücudunuzun çeşitli aktivitelerinin ve işlevlerinin zamanlamasını kontrol eden biyolojik saatiniz sizin sirkadiyen saatinizdir. Ne zaman uyuyup ne zaman uyanacağınızı belirleyen bu iç mekanizma, her 24 saatte bir değişir. Sirkadiyen ritminizin kontrolü, DNA’daki sirkadiyen saat genlerinin (nükleotid dizisi) bir fonksiyonudur.
Vücudun her yerindeki sirkadiyen saatler hipotalamusun suprachiasmatic nucleus (SCN) etkisiyle senkronize edilirler. Fakat araştırmalar diğer hipotalamik çekirdeklerdeki ritmin uyku-uyanma döngüsü ve günlük besin alımı gibi fizyolojik ritimlerin kritik bir düzenleyicisi olduğunu kanıtlamışlardır. Hipotalamusta ana saatin düzgün işleyişini sınırlayan, bunama veya travmatik beyin hasarı gibi beyni etkileyen koşullarla bağlantılıdır.
Melatonin, sirkadiyen ritmin senkronizasyonunda önemli bir hormondur. Vücuttaki biyolojik ve fizyolojik düzenlemede yer alan bu hormon, insan biyoritminde de (sirkadiyenik ritim) etkilidir. Bu hormonun görevi biyolojik zamanı muhafaza etmek ve vücut ritmini düzenlemektir.
Sirkadiyen ritim sorunu, uyku-uyanma döngünüz çevrenizle uyumlu olmadığında ve günlük aktivitelerinizi engellediğinde ortaya çıkan bir problemlerdir. Uyku düzeninizdeki aksaklıklar geçici olabilir ve uyku alışkanlıklarınız, işiniz veya seyahatiniz gibi dış faktörlerden etkilenebilir. Veya sirkadiyen ritimdeki aksamaların nedeni yaşınız, genleriniz veya tıbbi geçmişiniz de olabilir. Diğer yandan gündüzleri yoğun uykusuzluk, yorgunluk, azalmış uyanıklık, hafıza sorunları da bozuk bir sirkadiyen ritmin belirtileridir.
Sirkadiyen ritmin hasar görmesi ve arızalanması halinde ciddi patojenik durumlar ortaya çıkabilir. Özellikle insomnia ve halsizlik ile başlayan rahatsız edici süreç, gün geçtikçe daha önemli sorunlara sebep olur. Örneğin depresyon ve iki uçlu duygudurum bozukluğu bu ritmin aksaması halinde belirebilecek rahatsızlıklardan bazılarıdır. Bununla birlikte obezite ve diyabet için de risk oluşturduğunu ifade etmek mümkündür.
Günümüzde bu ritmin aksamasını tetikleyen ana unsur, kişilerin iş ve profesyonel hayatıdır. Sirkadiyen ritim problemiyle karşılaşma ihtimali yüksek olan bireyler aşağıdaki şunlardır:
Fakat sıradan yaşam deneyimlerimizin herhangi bir anında da sirkadiyen ritmin sık sık hasar gördüğüne de tanıklık edebiliriz. Örneğin gece vakti değil de gündüz uyuyanlar ya da uyku vaktini es geçip sabaha kadar tv/pc karşısında oturanlarda da hafif dozda bir sirkadien ritim problemi görülebilir. Bununla birlikte gerginlik, üzüntü ve alınan ilaçlar da bu döngünün değişmesine ve rahatsızlıklara sebebiyet verebilir.
Sirkadiyen ritim bozukluğuna dair tanı koymak için doktorunuza başvurup uyku aksaklıklarınız hakkında bilgi vermelisiniz. Doktorunuz uyku testleri yapabilir ve kanınızdaki veya tükürüğünüzdeki belirli hormon seviyelerini test edebilir. Daha detaylı ölçüm işlemleri aşağıdaki süreçlerin tamamlanmasıyla gerçekleşir:
İlginizi Çekebilir:📢Opal Taşı Rehberi
Sirkadiyen ritmi düzenlemek için birçok aktivite vardır. Uzmanlar bu döngünün olumsuzluklarından korunmak için aşağıdaki önerilerde bulunurlar:
Aynı zamanda gece uyku öncesi televizyon ve pc’den ayrı kalıp bir şeyler okumak ya da meditasyon yapmak da sirkadiyen ritmin korunması için önerilmektedir.
Sosyal medya takibi ile daha farklı bilgiler almak için Haftalık Günlük Twitter ve Facebook adreslerimizi takip edebilirsiniz.
Her gün yeni sevgilinizden gelen günaydın mesajıyla uyanıyorsunuz veya ofisinize ya da evinize çiçekler geliyor. Bunlar herkesi mutlu eder elbette……
Klişe ve geleneğin en çok prim yaptığı günler bayram günleridir. Çünkü bayram demek geleneğin devamı demektir. Gelenek görenek ve adetlerin…
Love bombing nedir sorusuna bir ilişkinin başlangıcında insanın üzerine dökülen bir sevgi patlamasıdır cevabını verebiliriz. Diğer tabiriyle bu durum bir…
Gaslighting, psikolojik istismarın çeşitli biçimlerinden biridir ve genellikle mağdurlar üzerinde derin ve uzun süreli etkiler bırakabilir. Mağdur, kendi duygularını ve…
Hayat, bazen yolumuzda karanlık tünellerle dolu bir labirent gibidir. Ancak, bazen bu karanlık labirentin duvarları, sadece dışarıdaki tehlikeleri değil, içimizdeki…
Gün geçmiyor ki yeni bir ghostlama ile karşılaşmayalım. Bunu yapan bazen biz oluyoruz bazen de ghostlanıyoruz. Ancak şu bir gerçek…
This website uses cookies.