Apofeni (Apophenia): Anlam ve Anlamsızlık Bağı

Herhangi bir duvar kağıdı motifinde insan yüzünü andıran bir resim gördüyseniz, bir tür apofeni yaşamışsınızdır. Bu kavramın tanımı, rastgele imajlar içinde anlamlı bir model/görsel görmektir. Yani ilk bakışta ilgisiz görüntüler, farklı bir anlama denk gelebilir. Bakan kişi gördüğü şeyin daha farklı bir nesne ya da fikre benzediğini dile getirebilir.

İlginizi Çekebilir:📢Odadan Çıkmama Hastalığı: Hikikomori

Apofeni Nedir?

Özetle apophenia isimli bu kavram, insanların rastgele görsellerde anlamlı bir imaj yaratma güdüsünü ifade eder. Şu örnekler apofeniyi anlamak için gayet iyi olacaktır:

• Gökyüzünde bir anlam ifade etmeyen bulutlardan bir anlam çıkarma çabası, bir apofeni halidir.
• Aynı şekilde bir patates cipsi üzerinde tarihi bir kişiliğin yüzünü görmek de apofenidir.

Apofeni Hastalığı Teşhisi

Popüler kültürde kendini var eden bu kavramı, 1958 yılında Alman nörolog Klaus Conrad literatüre kazandırmıştır. İlk bakışta bireylerdeki yaratıcılığı körükleyen bir durum olsa da şizofrenin semptomatik bir işareti olma olasılığı da vardır. Zira Klaus Conrad’ın şizofreni hastalarındaki motive olmadan bağlantıları görme konulu çalışma yaparken apofeni kavramını bulması bunu destekler niteliktedir.

Apophenia Çeşitleri Nelerdir?

Apophenia, rastlantısal imgesel ikonlar bulmaktır ve alt kategorilere ayrılır:

• Pareidolia

Pareidolia, özellikle görsel uyaranlarla ortaya çıkan bir apofeni türüdür. Bu eğilime sahip kişiler cansız imajlarda insan yüzünü andıran suretler görürler. Bir dilim kızarmış ekmek içinde bir insan yüzü görmek veya rastgele bir bulut yığını içinde bir tavşan görmek, pareidolia örnekleridir.

• Kumarbazın Hatası

Vaktinin çoğunu kumar ile geçiren insanlar ekseriyetle kumarbazın safsatası şeklinde betimlenen bir fenomenin kurbanı olurlar. Rastgele sayılardaki anlamı algılama yeteneğine sahiptirler. Dolayısıyla bu olguyu yakınlaşmakta olan bir galibiyetin bir belirtisi olarak anlamlandırırlar.

• Kümeleme İllüzyonu

İmajlar veya mesajlar, imgelerin oluşumu için sık hale geldiğinde oluşur. İnsanların maruz kaldıkları imajlar tamamen rastgele olsa bile modelleri veya benzerlikleri görme eğilimindedir.

• Onay Önyargısı

Onay önyargısı, bir kişinin bir hipotezi doğru olduğu düşüncesi kapsamında test edeceği psikolojik bir fenomendir. Bu tür apofeni, bir hipotezi doğrulayan ve onu çürüten bilgileri açıklayan aşırı vurgulanmaya sebebiyet verebilir.

İlginizi Çekebilir:📢Phubbing Nedir?

Apofeni yazımıza ek olarak daha farklı sendrom ve konular için Haftalık Günlük Twitter adresimizi takip edebilirsiniz.