Uyku terörü, kişinin uyurken ani bir şekilde uyanarak yoğun korku, panik ve endişe hissetmesine neden bir uyku bozukluğudur. Kişide kalp atışlarının hızlanması, terleme, titreme ve bağırma gibi fiziksel belirtiler görülebilir. Belirtiler zaman zaman çığlık ve sallanma şeklinde de ortaya çıkabilir.
Bu rahatsızlık “Gece terörü” adıyla da bilinir. Genellikle uyku sırasında derin uykunun REM döneminde meydana gelir ve süresi 40 dakikaya ulaşabilir. Uyku terörü sırasında kişi genellikle uyandığını düşünür, ancak gerçekte uyanmaz. Bu yönde bir sanrının içine düşer. Bu durumda kişi, etrafındaki kişileri tanımaz veya tepkisiz kalır.
İçindekiler
Uyku Terörü Nedir?
Uyku terörü, kişinin panik veya korku içerisinde uykudan uyanmasına neden olur. Gece terörü sırasında kişi aniden ayağa kalkabilir, yataktan fırlayabilir veya çığlık atabilir. Gece terörü yaşayan bir kişi genellikle terleme, hızlı kalp atışı ve gözbebeklerinin büyümesi gibi diğer korku belirtilerini de gösterir.
Uyku terörü genellikle 10 ile 40 dakika arasında sürer. Gece terörü yaşayan kişiyi genellikle başkaları sakinleştiremez. Sona erdikten sonra, bunu yaşayan kişi çoğu zaman hiçbir şey hatırlamaz.
Gece terörü, uyku sırasında olağandışı hareket veya davranışları içeren bir uyku bozuklukları kategorisi olan parasomnia’nın bir biçimidir. Gece terörü, hızlı olmayan göz hareketi (NREM) uykusu sırasında ortaya çıkar. NREM uykusu hem hafif hem de derin uykuyu kapsar, ancak canlı rüya görmeyle en çok ilişkilendirilen aşama olan REM uykusunu kapsamaz. İnsanlar gecenin erken saatlerinde NREM uykusunda daha fazla zaman geçirdiklerinden, gece uykusunun ilk üçte birlik döneminde gece terörü daha sık yaşanır. Bu özellikle çocuklar için geçerlidir.
Uyku Terörü Neden Olur?
Gece terörünün, kişinin kısmen uyandığı ancak uyku ile uyanıklık arasında karışık bir bilinç durumunda kaldığı zaman ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu nedenle gece terörüne uyanma parasomnia’sı veya uyanma bozukluğu da denir. Bu durumun nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte aşağıda faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir:
- Yaş: Küçük çocukların gece terörü yaşama olasılıkları daha yüksektir. Yaşla birlikte daha az yaygın hale gelirler ve çoğu insan ergenlik döneminde bunlara sahip olmayı bırakır.
- Genetik: Birçok çalışma uyku terörünün genetik olarak aktarıldığını göstermiştir.
- Uyku Bozuklukları: Uyku apnesi ve huzursuz bacak sendromu gibi verimsiz uykuya neden olan rahatsızlıklar taşıyan kişiler de bu durumu yaşayabilirler.
- Kaygı: Anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu veya duygudurum bozukluğu olan yetişkinlerin gece terörü yaşama olasılığı daha yüksektir.
- Uyku Yoksunluğu: Uyuyamayan ve zor uyuyan kişilerin de derin uyku aşamasında da bu durumu yaşama ihtimali fazladır.
- Ateş: Benzer şekilde ateş, derin uykunun artmasına neden olur ve bu da gece terörü olasılığını artırır.
Uyku Terörü ve Kabuslar Arasındaki Fark
Kabuslar canlı, korkutucu rüyaların hatırlanmasını içerir. Gece terörü, belirgin bir korku halinde uyandırır ancak hatırlanan bir rüya yoktur. Uyuyan kişi çoğu zaman uyandığını hatırlamaz.
Gece korkuları NREM uykusu evrelerinde yaşanırken, kabuslar genellikle REM uykusu sırasında yaşanır. Bu farklılık nedeniyle gece terörü en çok uykunun ilk kısmında, kabuslar ise REM dönemlerinin süresi uzadıkça gecenin ikinci yarısında ortaya çıkar. Dolayısıyla uyku terörü ve kabuslar, kişinin kabuslardan korkmuş hissederek uyanması bakımından farklılık gösterir.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR: Sirkadiyen Ritm Nedir
Çocuklarda Uyku Terörü
Uyku terörü genellikle küçük çocuklarda görülür. Ancak çoğu ergenlik çağına ulaştıktan sonra bunlar azalır. Bir çocuk ayda birkaç kez ya da haftada birkaç kez gece terörü yaşayabilir. Bu rahatsızlığı yaşayan çocuklar gece terörü yaşadıklarını hatırlamazlar. Bu arada gece terörü yaşayan çocukların uyurgezerliğe başlama olasılıkları da daha yüksektir.
Uyku Terörü Sırasında Çocuğunuzu Uyandırmalı mısınız?
Uzmanlar, gece terörü sırasında çocuğunuzu uyandırmaya çalışmamanızı tavsiye ediyor. Onları uyandırmaya çalışmak ve sert davranmak zarar verebilir. Bunun yerine, yavaş ve alçak sesle konuşarak onu nazikçe yatağa geri götürmeye çalışın.
Çocuğun yatak odasını değiştirmek, gece terörü sırasında onları güvende tutmak için faydalıdır. Örneğin yatağın yanındaki yere dolgu malzemesi koyabilirsiniz ya da potansiyel olarak tehlikeli eşyaları odadan kaldırabilirsiniz. Kapıları ve pencereleri kilitleyebilirsiniz ve odadan çıkma girişimlerini belirtmek için bir alarm kurabilirsiniz.
Yetişkinlerde Uyku Terörü
Araştırmalara göre yetişkinlerin yaklaşık %3’ü gece terörü yaşar. Yetişkinler arasındaki gece terörü zaman zaman çocuklardakinden daha dramatiktir. Gece terörü yaşayan bir yetişkin bir çığlık atabilir veya şiddetli bir şekilde yataktan kalkabilir. Yetişkinlerde gece terörü bazı durumlarda yaralanmalara yol açabilmektedir.
Gece terörü yetişkinlerde altta yatan bir soruna işaret edebilir. Ayrıca birçok uzman, gece terörü yaşayan yetişkinlerde travma sonrası stres bozukluğu (PTSD), başka bir anksiyete bozukluğu veya zihinsel sağlık sorunu da gözlemlemiştir.
Uyku Terörü Nasıl Geçer?
Sıklığı ve şiddeti günden güne artarsa ilaç ile tedavi uygundur. Ancak bazı hayat değişiklikleri ile de tedavi edilen bir durumdur. İşte uyku terörünü atlatma yöntemleri:
- Yeterli uyku alın.
- Alkol kafein vb. tetikleyicileri azaltın.
- Altta yatan bozuklukları tedavi edin.
- Uykunuzu verimli hale getirin.
Yeterli Uyku: Her şeyden önce bireyin uyku ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli bir süre uyuması gerekir.
Tetikleyici Maddeler: Uzmanlar, gece terörü yaşayan kişilere alkol ve kafein tüketimini azaltmayı önerir. Çünkü her ikisi de gece terörü olasılığını artıran unsurlardır. Diğer yandan bazı ilaçlar da yan etki olarak gece terörünü tetikler.
Altta Yatan Rahatsızlıklar: Obstrüktif uyku apnesi ve periyodik uzuv hareket bozukluğu gibi durumlar, kısa süreli uyanmalara neden olarak gece terörünü tetikler. Sonuç olarak, bu bozuklukların tedavisi kişinin gece terörü olaylarını azaltır.
Uyku Bozuklukları: Gece terörü genellikle kısa uyanışlar sırasında meydana geldiğinden, uyku bozukluklarını ortadan kaldırmak yardımcı olur. Örneğin evcil hayvanlar yatak odasından uzak tutmak veya rahatsız edici sesleri engellemek faydalı olacaktır.
Kaynak: https://www.sleepfoundation.org/parasomnias/night-terrors
Daha farklı bilgiler, videolar ve içerikler için Instagram’da takip edin: @haftalikgunlukblog
