Rüzgarın savurduğu ince yapılı toz ve silt gibi maddeler, dünyanın bazı bölgelerinde geniş bir araziye yayılır. Mineral açısından verimli ve zengin olan bu malzeme tabakasına lös denir. Löslerin oluşum nedeni çoğunlukla rüzgarlardır ancak dünyanın bazı yerlerinde buzullar tarafından oluşturulabilir. Buzullar, kayaları ince bir toz haline getirdiğinde lösler oluşur. Aynı zamanda akarsuların tozu buzulun sonuna taşıdığında ortaya çıkan tortuya da lös denir.
İçindekiler
Lös Toprak Nedir?
Lösler, genellikle devetüyü (koyu bej) renklidir aynı zamanda sarıya çalan bir kahverengine yakın örnekleri de vardır. Esas olarak rüzgarla biriken siltli ve tınlı toprak malzemesinden oluşan tabakalaşmamış bir tortudur. Tınlı toprak siltli, kumlu veya kil malzemelerinden meydana gelen toprakları ifade eder. Genel olarak lösler, kalsiyum karbonat ile güçlendirilen silt boyutundaki tanelerden oluşan bir çökeltidir.
Lösler Neden Önemlidir?
Lösler, yeryüzünün en verimli ve değerli toprak cinslerinden biri olarak bilinir. Çünkü silt parçacıklarının bolluğu, bitki için iyi bir su kaynağıdır. Aynı zamanda iyi bir toprak havalandırmasına sahip olan lösler, bitki köklerinin daha kaliteli olmasına yardımcı olur. Toprak kalitesinin bitki köklerine geniş ölçüde nüfuz etmesi, ekim ve tohum yatağı üretimini kolaylaştırır.
İlginizi Çekebilir:📢Moren Nedir?
Lös Topraklar Nedir?
Lösler, birkaç santimetreden 91 metreye kadar farklı kalınlıklara sahiptir. Diğer topraklardan farklı olarak, lös soluk ve gevşek bir yapıya sahiptir. Lösler, kolay parçalanan bir toprak cinsidir. Lös kelimesi Almanca’daki loose kelimesinden türemiştir ve loose Almanca’da gevşek anlamına gelir. Lösler, oyulacak kadar yumuşak, ancak sağlam duvarlar gibi duracak kadar güçlüdür. Çin’in bazı bölgelerinde yaşayanlar, löslerden oluşan kalın zeminli uçurum kenarlarında mağara benzeri konutlar inşa ederler. Ayrıca Çinli çiftçiler bin yıldan fazla bir süredir Sarı Nehir çevresinde lösler üzerinde çalışmaktadırlar.
Lös En Çok Nerelerde Görülür?
Lös yatakların dünyada yaygın olduğu yerler aşağıdaki gibidir:
- Kuzey Çin
- Kuzey Amerika’nın Büyük Ovaları
- Orta Avrupa
- Rusya
- Kazakistan
En kalın lös yatakları ABD’nin Iowa eyaletindeki Missouri Nehri yakınında ve Çin’deki Yellow River nehri boyunca yer alır. Lösler, aynı zamanda çöllerin kenarlarında da görülürler. Örneğin, Asya’da bir çöl olan Gobi’de rüzgar estiğinde, ince parçacıkları toplar ve taşır. Bu parçacıklar, kuvars ve mika gibi malzemelerin birleşiminden oluşan kum kristallerini içerir. Ayrıca çöl hayvanlarından kalan tozlu iskelet kalıntıları gibi organik maddeler de içerebilirler.
Lös Depoları Ne Demek?
Lös depoları rüzgarın veya buzulun etkisiyle ya da akarsuların yüzeydeki malzemeleri taşımasıyla oluşur. Mineral bakımından zengin olan lösler, verimli tarım arazilerine dönüşebilirler. Suyu çok iyi tahliye eden löslerin olduğu araziler, tohum ekmek için kolayca sürülür.
Löslerin oluşmasının nedenlerinden biri de çöl havasının etki alanına giren bölgelerdir. Çölün uzak tarafında havadaki nem, partikül ve tozun yere çökmesine neden olur. Bu bölgelerde, çimenler ve diğer bitkilerin kökleri tozu hapseder ve onu yerde tutar. Daha fazla toz yavaş yavaş birikir ve lös yatakları oluşur.
Türkiye’de Lös Var Mı?
Evet, ülkemizde az da olsa lös toprakları bulunur. Bu türden oluşan bir zemin yapısını İç Anadolu Bölgesi’nde görebiliriz. Löslerin İç Anadolu’da görülmesinin nedeni bölgenin iklimidir. İç Anadolu’da ılıman karasal (step) bir iklimin hüküm sürmesi löslerin oluşumunu desteklemektedir.
Lös Türkiye’de Nerede Görülür?
Türkiye’de löslerin oluşumu için en uygun arazi İç Anadolu Bölgesi’dir. Türkiye’de löslerin yer aldığı cins toprak ve arazi yapısının sıklıkla görüldüğü yerler Konya ve çevresidir.
Lös Ovaları Nedir?
Lösler, genellikle 20-50 mikrometre boyutlarında, %20 veya daha az kil ve kalsiyum karbonattan oluşur. Gevşek bir şekilde çimentolanmış kum ve silt bileşenlerinin dengesinde, rüzgarla savrulan silt birikimi ile üretilen bir rüzgar tortusudur. Bu nedenle lös ovaları, bu tür birikintilerin kapladığı düz bölgelerdir.
İlginizi Çekebilir:📢Drumlin Nedir?
Löslerin Zararları
Löslerden oluşan gevşek toprak altyapılarının en büyük dezavantajlarından biri, az kil içermeleridir. Löslerdeki bu özellik, organik madde kaybını endişe verici hale getirir. Ayrıca arazinin bu özelliği zamanla zayıf ürün çimlenmesine ve verimin düşmesine neden olur.
Kum Tepeleri ve Lös Ovaları Arasındaki Fark Nedir?
Bir kumul, rüzgar süreçleri ile inşa edilen ve hızlı hareket edebilen bir kum tepesidir. Lösler ise rüzgarla savrulan silt ve daha az ve değişken miktarlarda kum veya kilden oluşan bir alandır.
Haftalık Günlük sitemizdeki bu yazıda lösler hakkında bilgilere yer verdik. Diğer coğrafya konuları hakkında bilgi almak için Haftalık Günlük Coğrafya bölümünü ziyaret edebilirsiniz.
