Epikürcü bir yaklaşımdan hareket edersek, mutlu bir hayat için zevke muhtaç olduğumuzu söyleyebiliriz. Ancak Anhedoni olarak bilinen bir rahatsızlığı olanlar,
- ilk öpücük neşesini
- bir bulmacayı çözmenin derin memnuniyetini
- en sevdiği bir şarkıyı dinlemenin sıcaklığını
deneyimleyemez. Kesin bir ifadeyle, anhedoni’yi fiziksel yakınlık arzusunun yitimine yol açan duygusal bir ruh hali şeklinde tanımlayabiliriz.
İçindekiler
Anhedoni Ne Demek?
Anhedoni, sosyal durumlara ayak uydurmadaki güçlük ve toplumsal yaşamdan tamamen geri çekilme hissidir. Hem bir hastalık hem de bir semptom olan anhedoni, mutlu yaşama yeteneğini zayıflatan bir süreçtir.
Anhedoni, depresyon, şizofreni ve diğer bazı akılsal bozuklukların temel bir klinik özelliğidir. Anhedonik bir futbol taraftarı, takımı kazandığında heyecanlanmaz. Anhedonik bir araba sevdalısı genç, sınavı geçip ehliyetini cebine koymaktan zevk almaz. Anhedonia terimi Yunanca a- (olmadan) hedone (zevk, haz) kelimesinden türemiştir.
Anhedoni Belirtileri
Zevk hissetmekteki yetersizlik olan Anhedonia, diğer akıl sağlığı bozukluklarının yanı sıra depresyonun yaygın bir belirtisidir. Zevkin nasıl hissettirdiğini idrak eden insanlar, hayatta bazı şeylerin onları mutlu etmesini beklerler. Belki bisiklete binmekten, okyanusun seslerini dinlemekten ya da birinin elini tutmaktan hoşlanıyorsunuzdur. Ancak bazı insanlar, enerjimizi yükselten ve bizi mutluluğa sevk eden aktivitelere neşe duyma yeteneğini kaybeder. Onları bir zamanlar neşelendiren şeyler artık eğlenceli ya da zevkli değilse bu bir anhedonidir. Bu durumun ortaya çıkışı ve gelişimi hakkında bilgi almak için anhedoni nedir yazımıza göz atın.
Anhedonia’yı Anlamak: Zevk Nedir?
Zevk, en temel prensiplerine indirgersek bizi bir uyarıcı aramaya iten hislerimizdir. Beynimizin zevk alma mahareti, bizi sosyal gruplara bağlayan ve avantajlı tavırları pekiştirmemize yardım eden önemli bir kontrol mekanizması olarak hizmet eder. Avustralya uyuşturucu ve alkol araştırma merkezi Turning Point‘ten Joshua Garfield, hazzı iki türe ayırır:
- beklenti
- tüketim
Joshua Garfield’a kulak vermeye devam edelim:
Diyelim ki bir arkadaşınızla yemeğe çağrıldığınızı zihnimizde canlandıralım ve en sevdiğiniz yiyeceğin akşamki menüde olacağını öğrendiniz. Bu haberi duyduğunuzda beklenti odaklı bir zevk yaşarsınız. Yemek gerçekten lezizse yemek sırasında ve hemen sonrasında tüketim zevki yaşarsınız. Ancak Garfield, her iki etmenin de öğrenme becerimizde değerli bir rol oynadığını söylüyor:
Büyük bir öngörüsel zevk hissettiniz, fakat o zaman beklediğiniz şey yetersiz kalırsa ne mi olur? Hedefin değerini yeniden değerlendirmenize yardımcı olan bir tahmin yanılgısı/hatası içine düşersiniz.
İlginizi Çekebilir:📢Sevimli Saldırganlık Nedir?
Hazza dair bulgularını netleştiren Garfield, zevke şiddetli ve toplumsal bir güç atfeder. Yine de Epikuros’la zevkin her seçimin ve her tiksintinin başlangıcı olması noktasında hemfikirdir. Dolayısıyla, haz hissetmedeki yetersizlik, asık suratlılıktan veya boş bir varoluştan daha fazlasıdır. Toplumsal olarak öğrenme ve etkileşim kurma maharetimizin önünde gürbüz ve çetin bir engeldir.
Anhedoni Nedenleri
Zevk deneyimimiz, kortiko-ventral bazal gangliya (BG) denen beynimizin gemlerinden oluşan bir devre içindeki nörokimyanın ürünüdür. Beynin medial prefrontal korteks (mPFC) adı verilen bir bölümü, zevkli eylemlerde bir trafik polisi görevi görür. Striatum bölümünde dopamin artmasına izin verir ve hoş bir his uyandırır.
Stanford Üniversitesi sinirbilimcileri tarafından 2016 yılında yayınlanan araştırma, mPFC’deki düşük aktivitenin anhedoniden sorumlu olduğunu destekledi. Uzmanlar bu minimal aktivitenin sebebi olarak kalıtımsal sebepler konusunda hususunda uzlaşıyorlar. Ancak bazı durumlarda
- Madde bağımlılığı
- Yaşamın erken dönemlerindeki stres
- Travma
beynimizin ödüllere aracılık etme yeteneğini de etkileyebilir.
Anhedoni Türleri
- Sosyal Anhedonia: Başka insanlarla birlikte oturup sohbet etmeyi reddedenlerdir.
- Bedensel Anhedonia: Fiziksel temastan hoşlanmayanlardır.
Sarılmanın çekiciliğini kaybetmesi ve önemsiz bir durumun içine götürmesi bedensel anhedoni belirtisidir. Ve sevdiğiniz bir yiyeceğin tadı kıymetsiz olduğunda veya cinsel birlikteliğin hayali dahi tatsızsa, anhedoninin pençesindesinizdir.
Cinsel Anhedoni
Zevkle ayrışan orgazmik bozukluk olarak bilinen cinsel anhedoni, bir bireyin bir orgazmdan zevk alamadığı bir durumdur. Hipoaktif cinsel istek bozukluğunun bir çeşidi olduğu düşünülmektedir. Bu patojenik sendromu taşıyanlar, orgazmın fiziksel etkilerini hissederler ancak ya sınırlı haz alırlar ya da hiç haz almazlar.
Anhedoni Yaşayanlar: Bu Bir Semptom mu Hastalık Mı?
Peki anhedoni bir patojenik hastalık mı yoksa çevresel koşulların bir özelliği mi? Garfield, bu soruyu birincil bir durum değil, bir semptom olarak yanıtlıyor.
Psikologlar depresyon, şizofreni, bazı kişilik marazları, ptsd ve madde kullanımı gibi durumları teşhis ederken anhedoni’den yararlanırlar. Anhedoni, genelde başlı başına bir hastalık sayılmadığı için hastalığa göre tedavi yapılır. Eğer nedeni depresyonsa, doktor kişisel terapi, ilaç tedavisi veya aşırı durumlarda elektrokonvülsif tedavi önerir.
Garfield’a göre genetik nedenler veya erken yaşam stresi, bazı insanları anhedoni ile bağlantılı koşullara karşı genellikle daha savunmasız hale getirir. Garfield, bağımlılık yapan maddelerin sık kullanımının anhedoniye neden olduğuna dair oldukça iyi kanıtlar var diyor. Bunun bir feedback girdabına yol açabileceğini varsayan Garfield, kanıtlarının karışık ve tutarsız olduğunu söylüyor. Garfield, ayrıca anhedoninin bağımlılıktan önce geleceğini ve insanların bağımlılık geliştirmelerini zorlaştıracaklarına dair elimizde hipotez var diyor.
Kötü olayların nedeni sayılabilecek bu durum komplike bir süreçtir. Ancak yaklaşık 300 milyon kadar insanda bu patojeninin saptandığını görüyoruz. Dolayısıyla bazı insanların neden zevk almadıklarını daha iyi idrak etmemizin zamanı çoktan geldi.
Anhedoni Nedir Nasıl Tedavi Edilir?
En iyi anhedonia tedavisini, doğru tanı koyma süreci başlatır. Anhedoniden emin olmak için doktorunuz ve terapistinizle birlikte hareket edin. Doktorunuz, enerji kaybına neden olabilecek ve ilgisizliğe katkıda bulunabilecek tiroid bozuklukları gibi etkenleri test edebilir. Doktorunuz aynı zamanda akıl sağlığı sorunlarının tetikleyip tetiklemediğini belirlemek için birtakım kontroller yapacaktır.
Bu faktörlerden herhangi biri anhedoni için bir neden olursa, o zaman altta yatan sorun için uygun tedaviyi aramalısınız. Başka bir deyişle, majör depresyon veya şizofreniniz varsa, bu koşulları tedavi etmek için profesyonellerle çalışın. Anhedonia tedavi ise genel iyileşme planının bir uzantısı olacaktır.
Anhedoni Tedavisi
Ekseriyetle depresyon tedavi yolları anhedoni terapisinde de mühim bir yöntemdir. Anhedoni hastaları ilaç tedavisi ile farkındalık pratiği yapabilir ve doğru beslenme süreci ve uyku düzenini de kontrol edebilir.
Peki ya altta yatan bir sorununuz yoksa Anhedoni’yi nasıl tedavi edebilirsiniz? Konuşma terapisi, hayatınızdaki neşeyi geri kazanmanın bir yoludur. Ayrıca terapistiniz konuşma terapisini CBT, somatik işlem ve diğer tedavi seçenekleriyle birleştirebilir.
Örneğin, fiziksel anhedoniniz varsa, konuşma terapisine ek olarak somatik (vücut temelli) tedavileri deneyin. Bu metotla dokunma hazzını ve diğer fiziksel hislerinizi yeniden zirveye ulaştırabilirsiniz.
Konuşma odaklı tedavi, olup bitenlerin kökenine inmenize de yardımcı bir metottur. Belki de kendinizi donmuş hissetmenize neden olan işlenmemiş bir travmanız var. Bu durum başkalarıyla bağlantı kurma konusunda ilgisiz kalmanızın nedeni olabilir mi? Diğer yandan travma tedavisi de anhedonia tedavisi olarak sorunu giderme imkanına sahiptir.
Anhedoni nedenini bildiğinizde konuşma terapisi diğer tedaviyle birlikte çalışır. Örneğin birçok insan büyük bir hastalık teşhisinin ardından anhedoni yaşar. Bu zor haberin üstesinden gelme ile yapılan savaşta anhedoniye tutulabilirsiniz. Hastalığı tedavi etmek için tıp doktorunuzla birlikte çalışırken bile, duygularınızı işlemenize yardımcı olması için konuşma terapisinden yararlanabilirsiniz. Bunu yaparken, anhedoni semptomlarını giderir ve yeniden zevk, neşe ve heyecan hissetmenin yollarını bulursunuz.
İlginizi Çekebilir:📢Münzevi Hayat Bunalımı: Hikikomori
Anhedoni Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Araştırmalar bazı antidepresanların (örneğin, SSRI’lar), bazı deneklerde fenotipik olarak anhedoni ile örtüşen MDB’de duygusal körelmeyi tedavi etmeye yardımcı olduğunu göstermiştir. Vortioksetinin MDD’de anhedoni için de etkili bir tedavi olabileceğini göstermektedir. Bulgulara göre vortioksetin, anhedoni için de etkili bir tedavi yöntemi olabilir.
Cavanagh’ın araştırması, fluoksetinin RewP yanıtını artırdığını, böylece anhedoniyi azalttığını ve depresyonu hafiflettiğini göstermeyi amaçlar. Bu durumun tedavisinde dopamin agonistleri, oksitosin, fosfodiesteraz tip 5 inhibitörleri ve yohimbin gibi ilaçları da örnek olarak verebiliriz. Bilgi olması açısından bu ilaç isimlerinden bahsettik. Doktorunuzla görüşmeden asla hiçbir ilacı denemeyin ve kullanmayın.
Haftalık Günlük sitemizde anhedoni femoneninden bahsettik. Daha farklı konular için Haftalık Günlük Twitter ve sosyal medya adreslerimizi takip edebilirsiniz.
