Analistler, artan fiyatların ve durgun ekonomik büyümenin korkutucu bir stagflasyona dönüşeceğinden korkuyor. Fiyat enflasyonu ve GSYİH durgunluğunun birleşimi olan bir stagflasyon döneminin, dünyada ve ülkemizde görüleceğine dair korkular var. Artan enerji fiyatları, yakıt kıtlığı ve vergi artışları güçlerini birleştirip bizi korkunç senaryoya götürecek mi?
İçindekiler
Stagflasyon Nedir?
Stagflasyon, artan fiyatların (yani enflasyonun) tetiklediği yavaş ekonomik büyüme ve işsizlik oranındaki artıştır. Aynı zamanda ekonomik durgunluk ile de karakterize edilir. Diğer yandan stagflasyon kavramını gayri safi yurtiçi hasıladaki (GSYİH) düşüşle birlikte bir enflasyon dönemi olarak tanımlayabiliriz.
The Telegraph 2011 yılında stagflasyonu şu şekilde tanımlamıştır: Politikacıların bir sorunu diğerini daha da kötüleştirmeden çözememesine neden olan durgun büyüme ve yükselen fiyatların toksik bir kokteyli.
Stagflasyon Nasıl Ortaya Çıktı?
Stagflasyon kavramını ilk kez Birleşik Krallık’ta muhafazakar partide siyaset ve bakanlık yapan Iain Macleod kullanmıştır. Iain Macleod, bu kelimeyi 1960’larda Birleşik Krallık’taki ekonomik stres dönemini tanımlamak için söylemiştir. Avam Kamarası’nda konuşma yapan Macleod, ‘Bir yanda enflasyon diğer yanda durgunluk yok. Artık her ikisi de var’ diyerek stagflasyonu literatüre eklemiştir.
Stagflasyon Krizi Nedir Ne İfade Eder?
Stagflasyon, yoksulluk endeksiyle tanışmamıza neden olmuştur. Bu endeks, enflasyon oranı ve işsizlik oranının basitçe toplamıdır. Ekonomiyi vurduğunda insanların ne kadar kötü hissettiklerini göstermek için korkutucu bir senaryo olarak varlığını sürdürmektedir.
Stagflasyon Nedenleri
- Yükselen yakıt fiyatlarının ekonomik üretimi boğması
- Mal ve hizmet maliyetlerinin yüksek ücret taleplerine yol açması
- Kötü yönetimlerin tetiklediği artan döviz kurları
- Finansal krizlerle birlikte gelen enerji kaynaklarının fiyatlarındaki yükseliş
- Gıda enflasyonun artması ve ekonomik istikrarsızlık
Stagflasyon Neye Sebep Olur?
Uzmanlara göre stagflasyon olduğunda, işgücü piyasası zayıflar. Ücretlerin ekonomideki fiyat artışlarına ayak uydurmakta zorlanan milyonlarca vatandaş, bu tablodan olumsuz etkilenir.
Ayrıca MoneyWeek, politikacıların stagflasyonun üstesinden gelmelerinin zor olduğunu söyler. Çünkü yüksek enflasyon merkez bankalarının ekonomiyi canlandırmak amacıyla faiz oranlarını düşürmesini zorlaştırır. Enflasyonla mücadele için faizlerin yükseltilmesinin sadece zayıf büyümeyi artırır.
Jim Leaviss, Financial Times’a verdiği demeçte, stagflasyonun merkez bankalarını zora sokacağını belirtir. Çünkü faizlerin artması talebi biraz düşürür ve para birimini güçlü hale getirir. Fakat bunun tedarik zinciri konularında hiçbir etkisi olmaz ve giden yatırımcıları geri getirmez.
İlginizi Çekebilir:📢Dolarizasyon Nedir?
Stagflasyonla Mücadele Politikaları
Ekonomistler, stagflasyonun kesin bir tedavisinin olmadığını belirtiyor. Fakat stagflasyonla mücadelede şöyle bir çözüm önerisi öne çıkıyor: Verimlilik, ek enflasyon olmadan daha yüksek büyümeye yol açacağı noktaya kadar arttırılmalıdır.
Bu uygulama, daha sonra para politikasının sıkılaştırılmasının stagflasyonun enflasyon bileşenini dizginlemesine izin verecektir. Ekonomistler bunu yapmanın zor olduğunun farkındalar. O yüzden kurtulmanın en iyi yolu, stagflasyondan kaçınmada aşırı derecede proaktif olmaktır. Yani bu duruma düşmemek için ekonomiyi iyi yönetmek gerekir.
COVID-19 Stagflasyon
1960’lardaki stagflasyon, 1973 OPEC petrol ambargosu nedeniyle ABD ve İngiltere’de tekrar yaşanmıştı. 2008 mali çöküşünü tahmin eden Nouriel Roubini, yeniden bir stagflasyonla karşılaşacağımızı söylüyor. Stagflasyona neden olacak olaylardan biri de şüphesiz ki covid-19 pandemisi. Dünya ekonomisi pandeminin yıkımından kurtulmak için mücadele ederken, bundan kurtulmak kolay görünmüyor. Serbest dolaşımın sona ermesi ve yerel işgücü piyasasının azalması birçok sektörde ciddi kıtlıklar yaratmış durumda.
Türkiye’de Stagflasyon Var Mı?
Henüz Türkiye’nin stagflasyona girdiğiyle ilgili net bir veri yok. Fakat ekonomistler, gidişatın stagflasyona doğru evrildiğinin altını çiziyorlar. %20’ye yaklaşan resmi enflasyon rakamı ve dövizdeki sert yükseliş, satın alınan her şeye zam olarak yansıyor. Türkiye’nin dış borcu, market fiyatları ve hayat pahalılığıyla birleşen işsizlik, yeni önlemler alma zorunluluğunu ortaya koyuyor.
tr.euronews’e açıklama yapan ekonomist Gizem Öztok Altınsaç, stagflasyonun olması için bir arz eğrisi kaymasının gerekli olduğunu söylüyor. Ancak Altınsaç’a göre Türkiye bir talep kayması içinde olduğu için stagflasyon döneminde değiliz. Türkiye’de talep kısıldığı için stagflasyona henüz girmedik. Oysa ki 1970’lerdeki gibi petrol krizine benzer bir problem söz konusu olsaydı Türkiye de stagflasyona girebilirdi.
Ekonomist Atilla Yeşilada ise henüz ekonomik krizde olmadığımızı fakat stagflasyonun içinde olduğumuzu ifade ediyor. Yeşilada’ya göre çekirdek enflasyon verileri ve Üfe/Tüfe oranları stagflasyona girdiğimizin ipuçları. Diğer yandan Selçuk Geçer ve Çetin Ünsalan gibi ekonomistler de stagflasyon tehlikesi içinde olduğumuzu belirtiyorlar.
Stagflasyon Örneği Nedir?
Bir hükümetin para basmasını veya vergileri artırmasını stagflasyon örneği olarak gösterebiliriz. Birinci durum para arzını artıracak ve enflasyon yaratacaktır. İkinci durum ise ekonomik büyümeyi yavaşlatacak ve bu da stagflasyonla sonuçlanacaktır.
Haftalık Günlük sitesindeki bu yazı theweek.co.uk, investopedia ve tr.euronews kaynaklarından derlenmiştir.
