Deniz Hıyarı Nedir? Okyanusların Afrodizyak’ı

Deniz hıyarları, Echinodermata (denizyıldızı ve kum doları gibi) türüne giren büyük, sümüklü böcek benzeri yaratıklardır. Genellikle Hint ve Batı Pasifik Okyanuslarında bulunur ve Asya topraklarında değerli bir gıda ürünüdür. Aynı zamanda da Çin kültüründe tıbbi uygulamalarda kendine yer bulan deniz hıyarı, neden önemli ve niçin değerli? Hadi gelin bu enteresan canlının özelliklerini inceleyelim.

Deniz Hıyarı Nedir?

Taze haliyle sofralara renk katan denizhıyarı, daha çok Asya mutfağının yıldızıdır. Bazı uzmanlara göre de deniz hıyarının afrodizyak etkisi vardır. Denizhıyarının diğer isminin deniz patlıcanı olduğunun altını çizelim. Deniz patlıcanı içeriğimize tıklayarak bu ilginç canlı hakkında ayrıntılı bilgi edinebilirsiniz.

Deniz hıyarları, adaşı olan salatalığa benzeyen (hıyar da diyebiliriz) yumuşak ve boru biçimli canlılardır. Derisidikenliler sınıfına ait olan bu ilginç canlı, Holothuroidea grubu kümesine aittir. Kapsamlı bir türsel yelpazeye sahip olan bu deniz canlısının yaklaşık 250 türü vardır.

Türün Kültürlerdeki Diğer İsimleri

• Balatan (Filipinler)
• Bêche-de-mer (Fransa)
• Bicho do mar (Portekiz)
• Gamat (Malezya geleneksel tıbbı)
• Hai shen (geleneksel Çin tıbbı)
• Hangul (Kore)
• Loli (Hawaii)
• Namoko (Japonya)
• Trepang (Endonezya)

Deniz Patlıcanı Faydaları

Deniz hıyarları insan sağlığını olumlu etkileyen farklı maddelere sahiptir. Örneğin;

• Kondroitin sülfat: İnsan kıkırdağında da bulunur.
• Sölomik sıvı: Beyaz kan hücrelerimizle benzer işleve sahiptir.
• Palmitik, stearik ve linoleik asit: Güçlü antioksidan etkileri vardır.
• Steroidlerin doğal uzantısı olan molekül skualen molekülü da deniz hıyarlarında bulunur.
• Triterpenoidler: Kanser büyümesini gerileten bir bileşik kümesi de bu canlıda yer alır.

Yukarıda bahsettiğimiz maddeleri içerdiği için denizhıyarının insanlara farklı faydalarından söz etmek mümkündür. Alternatif uygulayıcılar, bu bileşiklerin

• Artrit
• kardiyovasküler hastalık
• kabızlık
• erektil disfonksiyon
• periodontitis
• belirli kanser türleri dahil çok çeşitli sağlık bozukluklarını önleyebileceğine veya tedavi edebileceğine inanmaktadır.

Ayrıca uzmanlar deniz hıyarının iltihapla savaştığı, yara iyileşmesini desteklediği ve yaşlanma sürecini yavaşlattığını da belirtir. Fakat şunun altını çizmekte fayda var, denizhıyarının tıbbi problemleri önleyeceğini destekleyen kanıt sayısı azdır. Bu, özellikle kondroitin içeren takviyelerin yararlı olmadığı kanıtlanmış osteoartrit için geçerlidir. Öte yandan, çok sayıda araştırma, bu müstesna deniz canlısı için olası tıbbi prosedürlere işaret etmiştir.

Okyanustan Gelen Afrodizyak

Kurutulmuş deniz hıyarı sadece tıbbi tedavilerde fayda sağlamaz, ayrıca cinsel işlev bozukluğunu da iyi gelir. Bunun için öğütülen veya kapsül halde alınabilen deniz hıyarları, okyanusların afrodizyak’ı da olarak da bilinir.

Deniz salatalıkları tehdit edilirse, yengeçler ve balıklar gibi küçük yırtıcıları durduran yapışkan bir ağ oluşturmak için Cuvierian tübüllerini (solunum ağaçları) dışarı fırlatırlar. Başka bir deyişle, bu yaratıklar sadece karınlarından nefes almazlar, ayrıca da ziyafet çekerler ve de savaşırlar.

 📢İlginizi Çekebilir: Trüf Mantarı Rehberi

Deniz Hıyarı Neden Yasak?

Deniz hıyarları basit, göze çarpmayan yaratıklardır fakat onlar okyanusun elektrikli süpürgeleridir. Yapışkan dokunaçlarını kumlu deniz yatağı boyunca fırçalarlar ve ağızlarına silt, çürüyen algler ve diğer atık parçacıkların bir karışımını doldururlar. Yer üstü muadillerine benzer şekilde (solucanlar) çürüyen madde ve bakterileri geri dönüştürürler. Dönüştürdükten sonra da temiz kum olarak dışarı atmak gibi nankör (!) bir görev üstlenirler. Deniz hıyarları üreme için dış gübrelemeye dayandığından, yasadışı sömürü yerel popülasyonların çökmesine neden olur. Özetle bu varlıkları toplamanın ve avlamanın yasak olmasının nedeni budur.

Deniz Hıyarı Zararlı Mı?

Görünüşte zararsız olan deniz hıyarları, tehdit altındayken beyaz yapışkan benzeri bir madde olan holothurini Cuvieria organlarından dışarı atarlar. Holothurin güçlü bir zehirdir ve deniz hıyarlarının zehri düşmanın kaslarını hızla zayıflatır. Deniz hıyarının zehri, (Cuvierian tübülleri) gözle temas ederse insanlarda kalıcı körlüğe neden olabilir.

Deniz Hıyarı Denizdeki Görevi

Peki, bu hayvanı aşırı avlamak biyolojik çeşitliliği ve yerel balıkçıların ticari faaliyetlerini neden etkiliyor?

Alışılmadık bir tür sınıfıdırlar ancak okyanus ekosistemlerinde hayati bir misyon üstlenirler. Tortudaki döküntülerle beslenirler ve besinleri geri dönüştürürler. Ayrıca mercan resifleri için temel bileşen özdekleri olan nitrojen, NH3 ve calcium carbonate (kireçtaşı) salgılamaya yardımcı olurlar. Öte yandan beslenme biçimleri, okyanusların insan davranışlarından kaynaklanan asitlenmesini yavaşlatma hususunda fayda sağlar.

Deniz Hıyarı Denizi Temizler Mi?

Deniz hıyarlarının -bunlara salatalık diyen de var- okyanusun elektrikli süpürgeleri olduğunu az önce söylemiştik. Bu yumuşacık deniz mahsülleri, yiyecekleri yiyip sindirerek okyanusu temiz ve dayanıklı tutmaya yardımcı olurlar. Hatta bu esrarengiz canlılar uzmanlara göre iklim değişimleriyle mücadelenin en büyük destekçileridirler.

Kayaların altından sürünerek kumlu deniz dibinde otlayan bu canlıların denizin dibini temizlediklerini belirtelim. Kumdaki ağır metaller olmak üzere her şeyi alarak deniz dibini bir süpürge gibi temizlerler. Bu hayvanlar, tüm bu kumlar arasında sıkışmış bulunan organik maddeleri yedikleri için şu sonuçla karşılaşırız: Bir deniz hıyarından çıkan şey, genelde içeri girenden daha billur daha temizdir. Bu basit tortuyu eleme işlemi bilim insanlarının biyotürbasyon dediği oldukça önemli bir süreçtir. Dolayısıyla ekolojik denge söz konusuysa deniz hıyarlarının benzersiz faydaları vardır.

Deniz Patlıcanı Yemeği

Asya’daki birçok markette taze ve kurutulmuş deniz hıyarlarına denk gelebiliriz. Uzak doğu sofralarının aranan ürünü olan deniz hıyarını internetten de sipariş edebilirsiniz. Peki, bu esrarengiz deniz mahsülünü seçme, hazırlama ve saklama aşamaları nasıldır?

Deniz Hıyarı Yenir Mi?

Taze deniz hıyarı genellikle Çin Yeni Yılı gibi büyük Asya tatillerinde karşımıza çıkar. Yemek için deniz hıyarı alıyorsanız, parlak ve nemli olanları ve de amonyak gibi kokmayanları seçin. Çünkü bu şekilde bir koku, denizhıyarının bozulmaya başladığına dair bir ipucudur. Hazırlarken kolaylık olması için, balıkçıdan sizin için yaratığı bağırsaklarını çıkarmasını isteyin.

Taze Deniz Hıyarı Nasıl Hazırlanır?

Deniz hıyarını aromatik otlar ve baharatlar ile suda kaynatabilirsiniz. Yumuşak olan bu faydalı yaratığı pişirme işlemini ise biraz çiğnenebilir bir aşamaya gelene kadar ayarlayın. Bu süre zarfında, orijinal boyutunun iki ila üç katına kadar genişleyecektir. Pişip soğuduktan sonra denizhıyarı etinin kabuksu dış yüzeyini soyun ve iri parçalar halinde dilimleyin. Denizlerden gelen bu esrarengiz mahsulü tavada yaptığınız yemeklere ekleyebilir ve çorbanın içine de katabilirsiniz.

Yemeği yaptığınız ancak bir miktar deniz hıyarınız kaldı ve bunu nasıl saklayabilirsiniz?

Kullanılmadığınız deniz hıyarını buzdolabında 5 güne kadar saklayabileceğinizi belirtelim. Et nispeten keskin bir koku yayacağından hava almayan bir kap kullanmaya özen gösterin.

Kurutulmuş Deniz Hıyarı Yemeği

Güneşte veya fırında kuruttuğunuz deniz hıyarını hem yemek hem de sağlık amacıyla kullanabilirsiniz. Fransızlar ve Portekizliler genellikle lezzet deposu eti önce tuzla salamura ederler. Siz de farklı kültürlerdeki bu yöntemi uygulayabilirsiniz ancak serince ve kuru bir ortamda muhafaza etmeyi unutmayın.

Pişirmede kullanmak için kuru deniz hıyarını suda minimum 3 saat sulandırın. Ortaya çıkan eti çiğneyebilir ve yahni, çorba veya patates kızartmasında kullanabilirsiniz. Asyalılar pişirme suyunu bir sağlık toniği olarak değerlendirirler. Çinli alternatif tıpçılar ise donuk haldeki ve kuru deniz hıyarını şifa niyetine toz haline getirirler.

Deniz Hıyarı Takviyeleri

Deniz hıyarı takviyelerini genelde Amerikan eczacıları kapsül şeklinde satarlar. Üreticiler 500 ile 1.000 miligram aralığında günlük dozaj kullanımını önerirler. Ancak bu ölçüm denizhıyarının güvenli ve %100 faydalı olduğu anlamına gelmez. Zira deniz hıyarı takviyelerinin uygun kullanımı için bir yönetmelik yoktur. ABD’deki diyet takviyeleri çok esnek bir anlayışla düzenlendiğinden, bu ürünlerin çok azı kalite testinden geçmiştir. Dolayısıyla kalite ve güvenliği himaye etmeniz için ürün etiketi ve ambalajını titizlikle incelemeyi ihmal etmeyin.

Öte yandan denizhıyarının farklı ilaçlarla olan ilişiği üzerinde önemle durmakta yarar var. Zira NCCIH raporları, denizhıyarının bazı örneklerinde ilaçların ağır metalleri ve böcek ilaçları kullanıldığını belirlemiştir.

Deniz Hıyarı Yemek Pişirmek için  Kullanımı

Şimdi de gelelim yemek pişirmek için en iyi deniz hıyarı türleri nelerdir sorusuna…

Deniz hıyarını seven insanlar, onlara istiridye ve havyarın aynı saygısını gösterirler. Bazı türleri daha tuzlu bir tada sahiptir ve birçok insan bu özelliği fazlasıyla sever. Bazı türleri de daha yumuşak veya daha sıkı etleri için talep görür.

Deniz Hıyarı (Deniz Patlıcanı) Türleri

• Dikenli Deniz Hıyarları: Esas olarak Çin, Japonya ve Kore’de bulunurlar ve yaylı dokuları ile büyük beğeni toplarlar. Dikenli deniz hıyarlarını koyu renkleri ve yumuşak dikenleri ile hemen tanıyabilirsiniz.
• Kel Deniz Hıyarı: Avustralya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’dan gelen kel deniz hıyarları kahverengimsi gri bir renge sahiptir ve omurgasızlardır. Eti çok yumuşak olduğu için bunları bir güveçte pişiren hünerli aşçılar, bir ödülü hak eder.
• Beyaz Emzikli Deniz Hıyarı: Avustralya ve Endonezya’dan gelen beyaz emzikli deniz hıyarlarının pürüzsüz ve beyaz gövdesi siyah lekelerle kaplıdır. Muhtemelen diğer türlerden daha yavan bir tada sahiptirler, ancak ağır ateşte pişirmeye ve yavaş pişirmeye çok uygundurlar.

Dondurulmuş Deniz Hıyarını Nasıl Kullanırım?

Dondurulmuş deniz hıyarını hazırlamadan önce çözülmesini bekleyin. Deniz patlıcanınızı hazırlıktan bir gece önce buzdolabına koyun hatta geldiği ambalaja koyun. Çözüldükten sonra deniz patlıcanınızı hazırlamaya başlayabilirsiniz.

Deniz Hıyarı Kakasının Önemi

Bir deniz hıyarının dışkısını izlemek kulağa ilginç bir aktive gibi geliyor. Ancak bu sıkıştırılmış kum yığınları hayal edebileceğinizden daha değerlidir.

2012’de PLOS ONE‘da yayınlanan bir araştırma, deniz hıyarlarının deniz tabanında organik maddelerin birikmesini önlemeye yardımcı olduğunu belirtti. Araştırma ekibi aynı zamanda deniz patlıcanlarının bu görevinin alglerin bunalım geçirip artmasını engellediğini yazdı.

Bu önemlidir çünkü çok fazla alg büyüdüğünde, çiçeklenme adıyla telaffuz edilen süreç ortaya çıkar. Bu hareketlenme ölüp ayrışarak diğer vahşi yaşamı boğarak mevcut tüm oksijeni yiyip bitirir. Bilim insanları oksijen kıtlığı yaratan bu süreci ötrofikasyon terimiyle betimliyor.

Hakemli bir dergide yer alan deniz patlıcanlarıyla ilgili bir başka araştırmadan da söz edelim. Araştırmaya göre, deniz hıyarları etraftayken subtropikal deniz otu yatakları daha iyi büyümektedir. Araştırma, ayrıca deniz hıyarlarının defaatle avlandığı yerlerde deniz yosununun daha da kötüleştiğini bulmuştur.

 📢İlginizi Çekebilir: Karpuz mu kavun mu: Şelengo Nedir?

Huzurlu Bir Yaşam Tarzı: Denizhıyarı

Dünya okyanuslarına dağılmış yaklaşık 1.250 farklı deniz hıyarından bazıları, solucanlar gibi kendilerini tamamen kuma gömerler. Bazıları ise mercanlar gibi yüzerken yiyecek ve besin yakalar. Tortuyla beslenen deniz hıyarı (Thelenota anax) deniz tabanında yürüyerek tortuları silip bir dizi dokunaçla ağızlarına tıkar.

Zoolog Christopher Mah, bu canlıları şöyle tanımlıyor; Sadece ete sarılı sürünen bir bağırsak parçası… Deniz hıyarları, yaşamsal aktivitelerini deniz tabanına borçlu olan bir hayvan sınıfına aittir. Ancak yeme, sindirme ve atılma süreci boyunca mercan resiflerinin ve deniz otu yataklarının sağlığını destekler. Hatta iklim değişiminin yaratacağı negatif etkilere çare olmak gibi önemli bir misyona da sahiptir.

Araştırma görevlisi Mah, bu türün solunum yeteneğine sahip olduğu belgelendi diyor. Anüslerinin etrafındaki bir bölgeden oksijen alan deniz patlıcanları, aynı bölgeden deniz suyunu da içine alabilir. Daha sonra bu suyu solunum ağaçları olarak bilinen bir dizi oksijen çıkarma odasından geçirirler.

Hareketli Ekosistemler

Hayret verici sayıda deniz canlıları, deniz patlıcanlarının içinde küçük şirin bir yuva yaratırlar. The EchinoBlog‘da derisidikenliler hakkında yazan Mah, İnci balıkları bu anal açıklıklara girer ve çıkarlar diyor. Yüzlerce binlerce canlı, deniz salatalıklarının rektal boşluklarında yaşıyorlar.

Bu canlıların çoğu deniz salatalıklarına zarar vermezler fakat Encheliophis hariç. Encheliophis canlısı, deniz hıyarının gonadlarını yer ve bir deniz salatalığı gonadsız fayda sağlayamaz.

Deniz Hıyarı Üreticiliği

Doğal tohumlar, yumurtlama mevsiminde, istiridye kabukları veya deniz tarağı kabukları ile paketlenmiş polietilen torbalar ve polietilenden yapılmış yapay elekler kullanılarak toplanır. Toplama işlemi denizde iplere sarılarak yapılır ve toplanan yavru sayısı her yıl değişim gösterir. Bu dalgalanma nedeniyle, kuluçkahanede yetiştirilen yavru üretimi daha popülerdir.

Deniz Patlıcanı Toplama: Kuluçka Üretimi

Kuluçkahanelerdeki anaçlar doğal stoklardan elde edilmektedir. Yumurtlama mevsiminde tamamen olgunlaşmış anaçlar hızlıca gamet toplama için kullanılabilir. Çiftçiler, olgunlaşmayı sağlamak için, anaçları birkaç ay boyunca 25-10/m3 yoğunlukta yetiştirirler ve toz kahverengi alglerle beslerler. Olgunlaşma, yumurta çapı (>150 um) ve gonadlarda sperm oluşumu ile değerlendirilir.