Havza nedir sorusuna şu şekilde cevap verebiliriz: Havza, dik yamaçlarla çevrili olan çökük ve düz alanlar için kullanılan coğrafi bir sözcüktür. Bu tanımlamadan yola çıkarsak, havza teriminin farklı anlamlara denk geleceğini ifade edebiliriz. Az önceki havza tanımlamasını göz önüne alırsak; deniz seviyesinin altında olan yeryüzü şekilleri de havza tanımlamasına uygun düşer. Haftalık Günlük sitemizdeki yazımızın devamında havza çeşitlerine göz atalım.
İçindekiler
Okyanus Havzası Nedir?
Dibi az çok engebeli olan, denizin alt tarafındaki alanda beliren yer şekillerine okyanus havzası denir. Diğer yandan Paris havzası olarak bilinen çöküntü alanları da havza tanımına uyar. Bu bölge aynı zamanda tortul havza sınıfına girer. Tortul havzalara bir diğer örnek de Paris havzasının uzantısı halinde görünen Londra havzasıdır.
Akarsu Havzası Nedir?
Akarsuların parçaladığı etrafı dağlarla çevrili olan arazi parçalarıdır. Akarsu havzaları, doğal kaynaklara ev sahipliği yaparlar ve akarsuların taşıdığı suları ırmak veya denize dökerler. Aynı zamanda akarsuların belli alanlarda biriktikleri alanlar için de akarsu havzası tanımı kullanılır.
Tortul Havza Nedir?
Tortul havzalar, milyonlarca yıldır var olan arazi parçalarıdır. Bu bölgelerin bulunduğu yerde deniz, birçok kez çekilmiş ve ilerlemiş; tortullar bırakmıştır. İlerleme ve gerileme gibi deniz hareketleri, yıllar içinde çeşitli tabakaların hasıl olmasına sebebiyet vermiştir. Bundan dolayı da coğrafi bölgedeki tabakalar, diziler halinde birbirini takip eder.
İlginizi Çekebilir:📢Delta Nedir, Nasıl Oluşur?
Havzalarda birtakım tektonik olaylar dejenerasyon meydana getirici olaylar gerçekleştirir. Bu hareketlilik, bölgedeki sıradağlar tetikler. Dolayısıyla stratigrafi isimli jeoloji kolu, bu bölgeleri önemli bir çalışma alanı olarak tespit etmiştir.
Havza Nasıl Oluşur?
Arazi tabakaları genel itibarıyla yatay değildir; merkeze doğru gittikçe hafif bir eğime sahiptir. Yaklaşık 1-2 derece seviyesindeki bu hafif eğim;
- Hafif ve/veya hırçın kayaçların birbirine izlemesine
- Akarsu yıpratmasına
- Engebelerin oluşmasına
neden olur. Engebeli bölgelerde de hafif eğimli geniş arazi ve/veya alanların varlığı gözle görülür hale gelir. Bu eğimler ise dayanıklı arazi parçalarının doğal şeklini uyum sağlar ve yumuşak tabakaları aşındırır.
Kapalı Havza Nedir?
Eğer bir havza sularını denize ulaştıramazsa yer altına sızarsa ya da herhangi bir göle dökülürse kapalı havza adını alır. Bu havza türünü genel olarak kurak iklimlerde görürüz.
Açık Havza Nedir?
Açık havza, deniz veya okyanuslara ulaşarak sularını açık su kaynaklarına döken havza türüne verilen isimdir. Genel olarak açık havzalar, deniz kıyısına yakın yerlerde oluşurlar ve akarsular aracılığıyla deniz veya okyanusa dökülürler.
Hidrojeolojide Havza Kavramı
Havza terimi, Jeoloji biliminin alt kolu olan hidrojeolojide de kullanılır. Hidrojeoloji, yer katmanları arasında bulunan suları ve/veya bu suların katı birikintiler arasındaki akışını inceleyen bir bilim dalıdır.
Havza, hidrojeoloji biliminde;
- Bir nehrin debisinin incelenmesine
- Nehrin kaynaklarının araştırılmasına
- Nehri besleyen suların detaylı bir şekilde öğrenilmesine
yardımcı olur. Nehirlere doğru eğimi olan sıradağların yamaçları ve engebeli araziler, (havza tanımına uyan yeryüzü şekilleri) bu bilim dalının ilgilendiği konular arasında yer alır.
Havza konusuna ek olarak daha farklı içeriklerimizi HaftalıkGünlük Twitter adresimizden de takip edebilirsiniz.
