Akarsu aşındırma şekilleri, yeryüzünün doğal kuvvetleri sonucunda oluşan formlardır. Önemli bir oluşuma sahip aşındırma şekilleri, hem yurdumuzun hem de dünyanın çeşitli bölgelerinde belirmektedir.
İçindekiler
Akarsu Aşındırma Şekilleri / Akarsuların Aşındırma Şekilleri
Akarsular tortuyu aşındırır ve taşır, gevşek tortular nehir kanalının dibinde hareket ettikçe, dalgacıklar ve kum tepeleri gibi küçük formlar gelişir. Bir akarsunun toplam yükü (tortu miktarı) aşağıdaki 3 farklı bileşenin etkisiyle biçimlenir:
- yatak yükü
- asılı yük
- çözünmüş yük
Akarsunun akış halindeki azami partikül boyutu, onun yeterliliği ile ilgilidir ve kuvveti hız ile ilişkilidir. Bir akışın kapasitesi ise bir akışın taşıyabileceği toplam potansiyel yükün bir ölçüsüdür.
Akarsu Aşındırma Şekilleri Nelerdir?
Akarsular yatak yükü, asılı yük ve çözünmüş yük gibi özelliklerinden dolayı farklı yeryüzü şekilleri meydana getirirler. Tabi ki bu yeryüzü şekillerinin meydana gelmesinde oluştuğu zeminin ve geçmişteki doğal olayların etkisi de söz konusu olmaktadır. Yazımızın devamında akarsu aşındırma şekillerini detaylı olarak sıraladık.
1. Vadi
Akarsuların yıpratma yönlerine göre muhtelif çeşitlere ayrılan doğal bir fenomendir.
- Çentik vadi: Akarsuların taban istikametinde güçlü bir yıpratma/aşındırma etkisiyle oluşturduğu vadi örneğidir. Bu vadi türü hakkında detaylar için çentik vadi yazımıza göz atın.
- Boğaz Vadi: Akarsuların çıplak kayalık -dağ- ve/veya sert kayaçlardan oluşan zeminleri yararak var olur; bu vadi türü ile ilgili kapsamlı bilgi için boğaz vadi yazımıza tıklayabilirsiniz.
- Kanyon Vadi: Dayanıksız kayaçların olduğu karstik arazilerde görülen bu vadi türü ile ilgili ayrıntılı bilgilere kanyon vadi nedir yazımızdan ulaşabilirsiniz.
- Geniş Tabanlı Vadi: Geniş tabanlı ve/veya alüvyal vadiler de bu sınıfa giren türdür.
2. Peribacaları
Sürreal bir jeolojik fenomen olarak lanse edilen Peri Bacaları da akarsuların aşındırma biçimleri arasındadır. Peri Bacaları hikayesi, şapkaları nasıl meydana geldi ve daha fazlası için Peribacaları ve özellikleri yazımıza tıklayabilirsiniz.
3. Kırgıbayır
Kırgıbayır, çorak arazilerde oluşan sel sularının güçlü etkisi sonucunda oluşan yeryüzü şeklidir. Badlands ismiyle de bilinen derin ve/veya kıvrık bu oluklar ile ilgili bilgiler için Kırgıbayır nedir rehberimize göz atın.
4. Peneplen
Peneplen, akarsu erozyonu gibi yıkıcı bir gücün inşa ettiği en önemli coğrafi formasyonlarından biridir. Türkiye’de var mı, Peneplen özellikleri, coğrafi yorumlar ve diğer ayrıntılar Peneplen ve Peneplenleşme konu başlığımızda.
5. Dev Kazanı, Plato, Menderes
Beşinci maddede yer verdiğimiz coğrafi biçimler de akarsu aşındırmasının sonucunda biçimlenmiştir. Bu şekillerden biri olan plato hakkında bilgi almak için plato nedir yazımıza göz atabilirsiniz.
Haftalık Günlük sitemizdeki bu yazıda akarsu aşındırma şekillerinden bahsettik. Fakat daha farklı coğrafya konuları için Haftalık Günlük Coğrafya menüsüne göz atabilirsiniz.
Coğrafya ve diğer bilgilerin eğlenceli hali için Haftalık Günlük Facebook hesabımızı takip edin.
