Karstik göller, yeraltı mağaralarının kireçtaşı, alçıtaşı ve dolomit gibi suda çözünür kayaçlarında çökelmesi ile oluşur. Diğer adıyla Karstifikasyon olan bu süreç, 100 kilometrekarelik bir alanı kapsayabilir. Sığ göl yatakları genellikle çözünmez bir tortu tabakasıdır böylece su birikir ve göllerin oluşumuna yol açar.
Haftalık Günlük sitemizdeki yazımızın devamında karstik göllerin özellikleri hakkında bilgiler verdik. Karstik göllere ek olarak diğer göl çeşitlerine göz atmak istiyorsanız, oluşum türlerine göre göl çeşitleri yazımıza tıklayın.
İçindekiler
Karstik Göllerde Hangi Taş Olur?
Uzmanlar, karstın, karbonat kayaçların (kireçtaşı ve verimli bir gözeneklilik barındıran çözünür kayaçlar) gelişmesi sonucu özel bir hidrolojik döngüye sahip bir arazi olduğunu belirtmişlerdir. Başka bir şekilde belirtirsek, karst, ileri düzeyde akış ile biçimlenen kalkerden oluşan bir alan veya bölgedir. Bunun dışında havzalar, tümsekler, kayalık tepeler, yer altı akıntıları ve mağaraları da vardır.
Karstik Göller Nasıl Meydana Gelir?
Karstik göllerin oluşum aşamaları aşağıdaki faktörlerden etkilenir:
- çözünür kayalar
- yağışlar
- su sirkülasyon yüksekliğine maruz kalan kayalar
- ısı veya toprak örtüsü
Bu faktörlerin her biri de araziyi etkiler. Yüksek seviyelerde CaCO3 içeren kayalar kolaylıkla çözünürler; yüksek yağışlar ekzokartları oluşturacaktır. Ekzokarstlar ise mağara şeklinde dolin, polye, karren ve endokarst görünümleridir.
Yukarıda bahsettiğimiz karst anlayışına göre karstik göl tanımı şu şekilde yapabiliriz:
Kireçtaşı alanında oluşan ve çözünmeye uğrayan yüzey alanının altında kalan bir göldür. Küçük bir boyuta sahip olan karst gölü, geniş bir çevresi olan uvala veya dolin olarak da adlandırılır.
İlginizi Çekebilir:📢Tektonik Göller ve Özellikleri
Karstik Göl Özellikleri
Karst gölüne çok dikkat ederseniz, içeri ve dışarı görünür su akışı yoktur. Karst gölü suyu küçülür, yeniden yükselir ve mevsimsel değişikliklere uğrar. Ayrıca, mevsime ek olarak, karstik gölde su azlığı, göl yüzeyinin altında kalan karstik mağaraların varlığından kaynaklanmaktadır. Karst gölünden gelen su, yüzeyin altındaki bir su kaynağıyla dolar ve böylece göl yüzeyinin altındaki sığ deliklerle kurur. Mevsimlik göller ismine sahip olmasının diğer nedeni de yer altı su kaynaklarının bir parçası olmasıdır. Göl yüzeyinin su kaynağından artan su hacmiyle bağlantılı olarak karstik göller, arazinin saf niteliklerini taşır.
Karstik Göllerde Hangi Kayaç Türü Vardır?
Bu başlıkta karstik göllerin özelliklerini ve karstik kayaç türleri hakkında bilgiler vereceğiz.
- Karbonat kayalar içerir ve kalker ağırlıklıdır.
- Var olan toprak türleri terarosa şeklindedir.
- Dokulu kildir ve orta kırmızımsı bir renge sahiptir.
- Dolin ve/veya uvaladan biçimlenirler.
- Sabit su tahliyesine sahiptir.
- Su deposu görevi görür ve suyu çok temizdir.
Karstik Göller Nelerdir?
Karst alanları dünyada çeşitli coğrafyalara dağılmıştır ve karstik kütlelerin aşınmasıyla oluşan farklı karstik göller bulunur. İşte dünyada var olan karst bölge göllerin bazı örnekleri:
- Endonezya Yogyakarta Gunung Kidul Regency’deki Doline Gölü
- Endonezya Batı Papua Eyaleti Sorong yöresinde Ayamaru Gölü. (Bu göl Jow, Semitu ve Yate gibi küçük göllerden oluşur. Göl, derinliği 6 metreye kadar çıkan 980 hektarlık bir yöreye sahiptir.)
- Karst Harz Dağları’nın güneyinde Juessee ve Bauerngraben Gölleri ve Güney Almanya’daki Eichner Gölü
- Afrika Namibya’daki Otjikoto Gölü
- Meksika Yucatan Yarımadası‘ndaki Der Cenote Sagrado Gölü
- Slovenya’daki Cerkinsko Jezero Gölü
- Limni Loannion Gölü veya Pamvotis Gölü ve Yunanistan’daki Limni Stymphalia Gölü
- İrlanda’daki Glenmaddy Gölü, Turloughmore Gölü ve Carran Turlough Gölü
Karstik Göller Nerede Yaygın?
Dünyanın bazı bölgelerinde karstik göllerin varlığı da jeopark veya jeoturizm alanlarından biridir. Çünkü karstik göl biçimlenişlerinin özellikleri diğer göllerden farklıdır. Bu farklılık, karst yörelerinde bulunan karstik göllerin varlığıyla desteklenmektedir. Karstik göl tabanı sularındaki manzaralar, turistlerin ve araştırmacıların biyolojik yaşamı gözlemlemeleri için cazibe merkezidir.
Örneğin, Sorong’daki Ayamaru Gölü’nde biyolojik çeşitlilik içinde tipik bir Papua balığı türü vardır. Göldeki endemik balıklardan biri de Rainbow Fish / Boanemani Melanotaenia balık türüdür. Endonezya’da bulunan karstik göllerde yörenin hem dik hem de dağınık karakteri sebebiyle endemik yaşam çok gelişmemiştir.
Ek olarak, düzensiz deşarj ve su hacmi, karst tabanının geliştirilmesini veya dönüştürülmesini zorlaştırır. Ancak mümkünse karstik göller, karamba kullanılarak gölet veya balıkçılık göleti olarak kullanım imkanına sahiptir. Ayrıca da göl suyu kuvvetine sahip enerji santrallerine yerleşim yeri olma özelliği taşır.
İlginizi Çekebilir:📢Vadi Çeşitleri
Türkiye’deki Karstik Göller
Ülkemizde karst süreçlerinin oluşturduğu farklı karstik göllere denk gelebiliriz. Yazımızda bahsettiğimiz göl tanımına uyan karstik nitelikli göllerden bazıları şunlardır:
- Akgöl
- Avlan ve Kestel Gölleri
- Suğla ve Timraş Gölü
- Kızören ve Kestel Gölleri
- Çıralı Obruğu
- Meyil Obruğu
Karstik Göller Türkiye’de Nerede?
Türkiye’deki karstik göllerin oluşması için en verimli araziler Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerindedir. Burdur ve Konya şehirlerimiz, bu yer yüzü şeklinde akla ilk gelen illerdir. Ek olarak karstik göllerin Akdeniz ve İç Anadolu’da daha çok yer aldığını söyleyebiliriz.
Salda Gölü Karstik mi Tektonik mi?
Nasa‘nın da yakından ilgilendiği Salda Gölü, 184 metre derinliğiyle dünyanın en orijinal gölleri arasındadır. Nasa’nın gözü Salda Gölü’ndedir çünkü uzmanlar Salda Gölü’nün yapısının Mars’a benzediğini düşünüyorlar. Dolayısıyla milyonlarca yıl önceki bulgulara dayanan bu benzerlik, Mars’taki hayata dair bilgiler sunabilir. Bu arada Salda Gölü’nün tektonikten ziyade karstik nitelikler taşıyan bir göl olduğunun altını çizelim.
