Türkiye’deki Doğu Toros dağ dizisinin zirvesindeki Nemrut Dağı, Kommagene’nin geç Helenistik hükümdarı I. Antiochos’ın inşa ettirdiği hiyerotesyondur. I. Antiochos, tanrılara ve de atalarına gönül borcu olduğunu düşünmüş ve böylesine görkemli bir yapının tarihteki yerini almasını sağlamıştır.
Bölge, o kadar ünlü ki Türkiye’deki ulusal parklar ailesinin önemli bir parçasıdır. Diğer yandan da bu yapı benzersiz bir doğal anıt karakteri taşımakta. Milli parklar konusunda bilgi almak için isterseniz milli park yazımıza tıklayabilirsiniz. Şimdi Nemrut Dağı bilgilerine geçiş yapalım.
İçindekiler
Nemrut Dağı Hikayesi
Büyük İskender’in imparatorluğunun dağılması, yeni krallıklar ve hükümranlıklar yarattı. Bunlardan biri, Yunan ve Ermeni etkileri olan Anadolu’nun güneyindeki Kommagene Krallığı idi.
Her şeyin sebebinin Kommagene Krallığı hükümdarı olan Kommagene Kralı I. Antiochus Theos olduğunu söyleyebiliriz. I. Antiochus Theos milattan önce 62 yılında, Türkiye’nin Toros Dağları’ndaki Nemrut Dağı’nın zirvesine kendisi için bir tümülüs (cenaze höyüğü) yaptırdı. Etrafını Yunan ve Pers tanrılarının heykelleri ile (iki aslan ve iki kartal) kuşattı. Daha sonra bu heykellerin başı kesildi.
Heykellerin neden başının kesildiğini kimse bilmiyor. Bir teori, burunlarda hasar olduğu için ikonoklazma olan inanç nedeniyle kasıtlı olduğu yönündedir. Aşırı hava koşulları da bunun tam olarak ne zaman ve niçin olduğunu anlamamıza engel oldu.
Nemrut Dağı Nerede?
Nemrut Dağı tüm şahikasıyla gösterişini koruyor. Fırat Vadisi’nin görünüşüne sahip olup deniz yüzeyiyle arasında 2000 m mesafe vardır. Kahta ilçesinin vasati 40 km kuzeyinde yer alır. Burayı, 1881 yılında bir mühendis olan Charles Sester keşfetti, ancak araştırmalar 1953’e kadar başlamadı. Bugün bile hâlen tümülüsün iç düzeniyle ilgili net bir fikir yoktur.
Nemrut Dağı’nın Özellikleri
Dağa çıkmak zor değil fakat epey bir yorucu… Orijinal tören rotalarını takip eden basamaklar sizi doğu terasına götürür ve batı terasında alçalır. Merdivenlerin olmadığı doğu terasına giden son yüz metrelik dışında, tırmanış kolaydır.
Yavaşça ilerleyin ve cazibeli manzarayı seyre dalın! Doğu terasın köşesini dönerken, heykellerin büyüklüğü ve azameti karşısında büyülenebilirsiniz.
Bu cenaze höyüğünü inşa etmek için gereken çaba çok büyük olmalı. Taş yongaları, 49 metre yüksekliğindeki kurganın üzerini 152 metre çaplı mezar höyüğüyle kaplamaktadır. Heykeller yaklaşık yedi metre yüksekliğinde ve buradaki bazı bloklar dokuz tondan fazla ağırlıktalar. Araştırmacılar bunu inşa etmek için çok gelişmiş ve başka yerde göremedikleri teknolojiyle mümkün olacağına inanıyorlar.
📢İlginizi Çekebilir:↪️Hattuşaş Antik Kenti
Nemrut Dağı Heykelleri İsimleri
- Apollon
- Kommagene tanrıçası Tyche
- Zeus
- Antiochos ve Herkül
Nemrut Dağı heykel/yontuları isimleri yukarıdaki gibi olup alanın batı ve doğu yörelerinde boy gösterirler. Şimdi heykellerin bulunduğu terasların konumsal ve stratejik özelliklerine göz atalım.
Nemrut Dağı Doğu Terası
Burada 4 erkek ve 1 dişiden oluşan beş kireçtaşı tanrı heykeli vardır. Bunların her iki ucunda bir aslan ve bir kartal yontuları ile arka arkaya durmaktadır. Üstlerindeki yazıtlara göre; bunlar
- Apollon
- Tanrıça Tyche
- Zeus
- Antiochos ve Herkül heykelleridir.
Antiochus ve Herkül’ün başları bir kartal ve bir aslan figürleriyle kuşatılmıştır. Apollo, Tyche, Zeus, Antiochus ve Herkül’ün başları heykellerinin ayaklarının dibinde yatar. Doğu terastaki sunağın yanında da bir aslan durur.
Nemrut Dağı Batı Terası
Aynı yontular batı terasta, yine aslan ve kartal çiftleriyle çevrilidir. Sunağın olmadığı bu bölgede Antiochus, Tyche ve Herkül’ün yüz hatlarının yakından görünümü oldukça etkileyicidir. Arka planda kartal ve aslan ile Tyche heykelini görürüz. Terasın sonunda Antiochus’un Apollon, Zeus ve Herkül ile el sıkıştığını imâ eden üç rölyef bulunmaktadır.
Nemrut Dağı’nın Yeri Neresidir?
145 m çapında, 50 m yüksekliğindeki taş yonga kurganının üç tarafı
- doğu
- batı
- kuzey yönlü teraslarla çevrilidir.
Yörenin teraslarında adım atarken yol iki ayrı antika tören yoluna bölünür. Yazıtlara göre beş dev heykel, batı ve doğu teraslarının üst tarafında kurganın dışına doğru bakar. Bunların her iki tarafında korumakla mükellef aslan ve kartal heykelleri vardır.
Nemrut Heykelleri Nerede?
Heykellerin başları, her stelin önündeki sunakta bulunan kaideler üstüne montelidir. İki sıra kumtaşı steli barındıran alt kata düşmüştür. Bir sıra, Antiochos’un baba ırkından Pers atalarının, diğer sıra ana ırkından Makedon atalarının kabartma heykellerini taşır. Dikilitaşın arkasındaki yazıtlar, soyağacı bilgileri verir.
Dikilitaşın Doğu terasın doğu istikametinde kare bir sunak için yüksekçe yer bulunur. Batı teras bölgesinde, bu milli parkın önemini temsil eden ek bir sıra stel vardır. Bu stel, Antiochos’u bir tanrı ile el sıkışırken gösteren tokalaşma alegorisinden oluşur (dexiosis). Ayrıca bu bölümde kült alanının yapılış tarihini gösteren aslan burçlu stel de bulunur. Kuzey teras ise dar ve dikdörtgen bir biçimlenişte olup bir dizi kumtaşı kaideyi barındırır. Bu teras kısmındaki kaidelerin yan bölmesinde konumlanan stellerde rölyef veya kitabe yoktur.
Nemrut Dağı Milli Parkı
Antiochos I Hierotheseion, Helenistik döneminin en özel yapıtlarından biridir. Komplike dizaynı ve muazzam ölçeği, eskil dönemde bir projenin inşası için birleşmiştir. Devasa heykeller ve steller yaratmak için kullanılan gelişkin teknolojilerin ne olduğu tam olarak anlaşılamamıştır. Kommagene I. Antiochos’un mezarı binlerce yıla meydan okuyan sanatsal bir formdur. Nemrut Dağ doğal sit yeri, Helenistik periyodun en devasa yapılarından biridir. Söylentilere yapım aşamasında taş blokları ortalama 9 tondur.
Bu anıt, atası Darius’un soyuna ve anası (Laodice) İskender’in soyuna uzanan Antiochos I’e ait bir simgedir. Bu efsanevi soy, o çağın güçlerine bağımsızlığını kazanma gayretindeki bir hanedanın hırsını soy ağacı terimleriyle tercüme eder.
📢İlginizi Çekebilir:↪️Peri Bacaları Özellikleri
Nemrut Dağı’nın Gizemi Kısaca
Nemrut Dağı’ndaki kurgan, otantik bir panteonun liberal senkretizmin önemli bir dönemi göstermektedir. Zeus’un Oromasdes ve Herakles’in Artagnes ile asimilasyonu, heykel ve kabartmalardaki Yunan, Pers ve/veya Anadolu estetiğinin bir yansımasında sanatsal karşılığını bulur.
Asırlardır bozulmadan ayakta durmayı başaran bu anıt, dünyanın yüksek nitelikli değerleri listesindedir. Adıyaman’da bulunan Kommagene’nin müstesna kült alanları hala mevcuttur ve yapıntılar orijinal haldedir. Ancak mülkiyet sınırı tümülüs ile doğu, batı ve kuzey teraslarını içermesine rağmen tören yollarının tamamını kapsamamaktadır.
Mülkün bütünlüğüne yönelik en büyük tehditler şunlardır:
- hava etkileri
- ısı döngüleri
- rüzgar veya kar birikimi
- güneş
Bu etkenler yapılarda maddi hasar yaratabilir. Tümülüsün yüksekliği, hava koşulları, önceki kontrolsüz araştırmalar ve/veya ziyaretçilerin tırmanması sebepleriyle tahmini 60 metre azalmıştır. Ayrıca yurdumuzun deprem coğrafyasında yer alan Nemrut Dağı, Doğu Anadolu Fayı’na çok yakındır. Bu nedenle tümülüs, yontular ve steller depreme karşı savunmasız haldedir.
Nemrut Dağı Unesco Dünya Miras Listesine Alınma Tarihi
Nemrut Dağı, görkemli bir ortamdaki yapıtların esrarengiz güzelliğiyle tarihin sanatsal başarılarından biridir. Materyal ve dizayn açısından özgünlüğünü koruyan mülk, 1987’de Unesco Mirası listesine dahil olmuştur. Mülkteki Tümülüs, 1986’da kanunla Arkeolojik Sit muhiti şeklinde tescil işlemi tamamlanmıştır. 1988 yılında Tümülüs ve 13.850 hektarlık arkeolojik yapıntıları içeren alan, Tabiat Parkı ilan edilmiştir. 2008’de de revizesinin ardından Etkileşim Geçiş Yeri adı altında tüm ihtişamıyla özünü korumaya devam etmektedir.
Nemrut Dağı 2 Tane Mi?
Güzide Anadolumuzda Nemrut isminde birbiriyle bağlantısı bulunmayan iki farklı dağ mevcuttur. Bir tanesi, bu yazımızda bahsettiğimiz dağ iken, diğeri ise Bitlis’te bulunan uyuyan bir yanardağdır.
Diğer içerikler için de Haftalık Günlük Pinterest ve sosyal medya adreslerimizi takip edebilirsiniz. HaftalıkGünlük içeriğimize konu olan Nemrut dağı deneyimlerinizi de sayfamızın altına yorum olarak paylaşabilirsiniz.
