Doğal anıt, insan eli değmeden oluşan yeryüzü şekillerine denir. Bitki örtüsü, yağmur, rüzgar gibi doğa olaylarının meydana getirdiği oluşumlardır. Doğal anıtlar, çok uzun bir süreçte meydana gelir. Bu nedenle sadece sınırları içinde yer aldığı ülkelere ait değildir. Doğal anıtlar, yüzyıllarca ayakta kalan yapılar oldukları için evrensel bir değere sahiptir. Doğal anıt nedir sorusuna kısaca şu cevabı verebiliriz: Doğa olaylarının etkisiyle oluşan ve kültürel bir değere sahip olan somut varlıkların tümüdür.
Kültürel Miras: Doğal Anıt Nedir?
Doğal anıtlar, estetik niteliğin ve/veya kültürel önemin temsilidir. İnsanlık tarihi kadar eski oldukları için ortak bir geçmişin somutlaşmış biçimidir. Geleneğin devamını sağlama ya da toplumsal dayanışmayı arttırma gibi özellikleri de vardır.
Bir yapı, doğal anıt sınıfına dahil olması için bazı kriterlere uyum sağlamalıdır. Bu kriterler, Avrupa Çevre Ajansı tarafından şu şekilde açıklanmıştır:
- Doğal yapı veya yapının bulunduğu alan, benzersiz bir öneme sahip bir ya da birden fazla özellik içermelidir.
- Bölgede yaşayan yerel halkın geçmişine ışık tutmalıdır.
- Yapının içinde bulunduğu alan, yapı bütünlüğünü koruyabilecek boyutta ve kapasitede olmalıdır.
📢İlginizi Çekebilir: Milli Park Nedir?👈
Doğal anıtlar, benzersiz bir görümüne sahip oldukları için tarihin her döneminde ilgi çekici olmuştur. Bu nedenle sürekli olarak yerli ve yabancı turistler tarafından ziyaret edilmektedir. Doğal anıtlar, aynı zamanda ülke ve sivil toplum kuruluşları tarafından koruma altında tutulmaktadır. Dünya Korunan Alanlar Komisyonu tarafından doğal anıtlar 3. seviye koruma alanı olarak belirlenmiştir. Aynı komisyon,
- Vahşi doğa alanlarını 1. Seviye
- Milli parkları ise 2. Seviye
koruma alanı olarak belirlemiştir. Doğal anıtların korunması ve/veya bozulmaması adına günümüzde farklı çalışmalar uygulanmaktadır.
Doğal Anıtlar Nasıl Oluşur?
Dogal anıtlar, insan eli değmeden iç kuvvetler ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşan yapılardır.
İç Kuvvetler: Kaynağını yerini iç kısmındaki magmadan alır.
- Deprem
- Volkanizma
- Epirojenez (kıta oluşumu)
- Orojenez (dağ oluşumu)
Dış Kuvvetler: Kaynağını güneşten alırlar. Atmosfer kökenlidir.
Ülkemizde de görülmesi gereken birbirinden farklı özelliklere sahip doğal anıtlar yer almaktadır. Ülkemizde bulunan doğal anıtlar hakkında bilgi sahibi olmak için ⤵️ aşağıdaki linke ⤵️ tıklayabilirsiniz:
İlginiziÇekebilir:📢Türkiye’de Görülmesi Gereken Doğal Anıtlar
Ülkemizdeki Doğal Anıtlar Oluşmuştur?
Haftalık Günlük sitemizde ülkemizdeki doğal anıt örneklerinden bazılarının nasıl oluştukları hakkında kısaca bilgi verelim:
- Peri Bacaları: Yanardağlar, yüzyıllar öncesinde püskürttüğü lavlar ile iç denizi kurutmuş. Lavlar, iç deniz bölgesinde çukurlar oluşturmuş. Daha sonra bölgeye akarsuların etkisine girmiş ve vadiler oluşmuş. Ardından esen sert rüzgarlar, vadilere bugünkü görümümü kazandırmış.
- Van Gölü: Volkanizma sonucu oluşan bir set gölüdür. Tahmini 200,000 bin yıl önce Volkanik Nemrut Dağı patlamış veya akan lavlar uzunluğu 60 km’yi bulan bir hat oluşturmuş. Bu hat, Van ve Muş bölgeleri arasındaki su akımının birbiriyle bağlantısını kesmiş. Daha sonra oluşan tektonik çukur zaman içinde su ile dolarak göl oluşmuş.
- Damlataş Mağarası: Kalkerli arazide ortaya çıkan çatlaklar, yerin altına sızarak yüzey suları ve deniz dalgaları ile birleşmiş. Bu kuvvetin toprağı aşındırması sonucu boşluklar oluşmuş. Bu boşluklar da zaman içinde mağarayı meydana getirmiş.
- Nemrut Dağı: Günümüzden önceki 10 bin yıl ve/veya 2 milyon yıl arasındaki zaman döneminde (Kuaterner Dönem) oluştuğu tahmin edilmektedir. Anadolu’nun en önemli volkanik dağlarından biri olan Nemrut Dağı, yer altındaki volkanik hareketlerin patlaması sonucunda meydana gelmiştir.
